فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک

---

آگاهی از فرایندهای جابه‌جایی و توزیع مجدد ذرّات خاک ناشی از فرسایش‌های مختلف، یکی از ابزارهای مدیریتی در مقیاس‌های متعدّد از پلات تا حوزه ‌آبخیز در مدیریت فرسایش و رسوب محسوب می‌شود که با استفاده از طیف‌سنجی رادیونوکلوئیدهای ریزشی (137Cs,7Be,210Pbex) دست یافتنی است. در این مطالعه، توضیحات لازم در مورد این رادیونوکلوئیدها، معایب و مزایای استفاده از آن‌ها، نحوه‌ی طیف‌سنجی آن‌ها در آزمایشگاه و در عرصه هم‌چنین مدل‌های تبدیل مورد بحث قرار گرفته و به سه مطالعه‌ی موردی با طیف‌سنجی در عرصه (120 موقعیت در زیرحوضه‌های شاهد و نمونه) و آزمایشگاه (132 نمونه: منطقه‌ی مرجع و زیرحوضه‌ی آق امام) در نهشته‌های لسی مراوه‌تپه استان گلستان پرداخته شده است. رایونوکلوئیدهای ریزشی در تمامی موقعیت‌های طیف‌سنجی توسط آشکارساز ژرمانیوم فوق خالص در زیرحوضه‌های شاهد و نمونه قابل شمارش بودند که با توجه به برخی از محدودیت‌ها فقط 137Cs مورد استفاده قرار گرفت. متوسط سالانه‌ی تلفات خاک در زیرحوضه‌های شاهد و نمونه به ترتیب برابر 12/10 و 39/11 تن در هکتار و در کاربری‌های کشاورزی و غیرکشاورزی در زیر حوضه‌ی آق امام به ترتیب معادل 6/18 و 7/2 تن در هکتار تعیین شده است. کم‌ترین نسبت انتقال رسوب به کاربری غیرکشاورزی در زیر حوضه‌ی آق امام با مقدار 63% اختصاص داشته و این نسبت در کاربری کشاورزی این زیرحوضه و سایر زیرحوضه‌ها بیش از 96 % تعیین شد. بیش‌ترین فراوانی در محل‌های طیف‌سنجی در تمامی زیرحوضه‌ها به صورت فرسایشی (بیش‌تر از 75 %) بوده است. بیش‌ترین مقدار رسوب تعیین شده در محل‌های طیف‌سنجی معادل 05/8 تن در هکتار در سال بوده که به کاربری غیرکشاورزی (زیرحوضه‌ی آق امام) اختصاص دارد.