سید حجت موسوی، محسن پورخسروانی، طبیه محمودی محمد‌آبادی،
دوره 1، شماره 1 - ( 7-1389 )
چکیده
نبکا‌ها عموماً در مناطقی که میزان ماسه آن متوسط و رطوبت کافی برای حیات گیاه موجود باشد، ظاهر می‌شوند. به طور کلی نبکا واکنش خودتنظیمی اکوسیستم در مقابل تنش فرسایش بادی است، به عبارت دیگر، سیستم محیطی با ایجاد این چشم‌انداز، سعی در تعدیل فشار فرسایش بادی می‌کند. تنوع گسترد‌ه‌ای از چشم‌انداز نبکا در کمربند سبز کویر سیرجان مشاهده می‌شود. هدف از این پژوهش گروه‌بندی مقایسهای نبکاهای شمالشرق کویر سیرجان و معرفی مناسب‌ترین نوع آن‌‌ها جهت تثبیت ماسه‌‌های روان، با استفاده از آنالیز مولفه‌‌های مورفومتری نبکا از طریق الگورینم TOPSIS است. این الگوریتم یکی از روش‌های تصمیمم‌گیری چندمعیاره است که ضمن ترکیب معیار‌های کمی و کیفی متعدد و وزن‌دهی متناسب با اهمیت هر معیار، می‌تواند در انتخاب به‌ترین گزینه به تصمیم‌گیران کمک کند. در این راستا ابتدا مهم‌ترین پارامتر‌های مورفومتری 392 نبکا از گونه‌‌های گز، اشنان، خارشتر و گل‌گزی به روش نمونه‌برداری طولی مورد اندازه‌گیری میدانی قرار گرفت؛ سپس با ارزیابی مقایسهای آن‌‌ها از طریق الگوریتم TOPSIS، مبادرت به اولویت‌بندی نبکاهای مطالعاتی گردید. نتایج نشان می‌دهد که نبکای گز با وزن 818/0 بیش‌ترین تأثیر را در تثبیت ماسه‌‌های روان دارد. نبکای اشنان نیز با وزن 151/0 نسبت به نبکای گز از اهمیت کمتر و نسبت به نبکاهای خارشتر و گل‌گزی از ارجحیت بیش‌تری برخوردار است. در مقابل، نبکای گل‌گزی و خارشتر به ترتیب با اوزان 028/0 و 002/0 کم‌ترین بهره‌وری را دارند. بنابراین برای اجرای طرحهای تثبیت ماسه در منطقه مطالعاتی، در درجه اول توسعه سیستم نبکای گز و در مرحله دوم توسعه سیستم نبکای اشنان بیش‌ترین اهمیت را داشته و در صورت اجرا بالا‌ترین بهره‌وری را خواهند داشت. نتایج این پژوهش در مدیریت سیستمی مناطق بیابانی و طرحهای تثبیت ماسه‌‌های متحرک ارزنده خواهد بود.
