8 نتیجه برای Spi
محمد بـاعقیده، پرویز ضیائیان،
دوره 1، شماره 4 - ( 4-1390 )
چکیده
برای شناسایی شاخص جایگزین به جای شاخص‌های اقلیمی ارزیابی و پایش خشک‌سالی‌ها، آمار بارش ماهانه‌ی دوره‌ی رشد (مارس تا سپتامبر) ایستگاه‌های هواشناسی استان اصفهان و تصاویر ماهواره NOAA در دوره‌ی آماری 1997 تا 2003 تهیه و پردازش شدند. از آمار بارش شاخص SPI و از تصاویر ماهواره‌ای شاخص NDVI محاسبه و استخراج شدند. نواحی پوشش گیاهی استان از روی نقشه‌ی کاربری، اراضی به صورت مراتع غنی، متوسط، و فقیر تعیین شدند. در بین دوره‌های زمانی مختلف، شاخص SPI ، دوره‌ی زمانی سه ماهه، همبستگی بالایی نشان داد و بقیه‌ی محاسبات براساس این دوره زمانی محاسبه شد. نتایج تحقیق نشان داد که در همه‌ی ایستگاه‌ها و کل استان مقدار شاخص‌ها در ماه‌های بهار، یعنی مارس تا می، بالا بود و در ماه‌های تابستان از مقدار آن‌ها کاسته شد. در سطح استان اندازه شاخص‌ها در مراتع غنی بالا و در مراتع فقیر کاهش نشان می‌دهد. همبستگی بین شاخص‌ها نیز در همه‌ی ایستگاه‌ها قابل قبول بود، این مساله نشان داد شاخص پوشش گیاهی NDVI می‌تواند جایگزین مناسبی برای شاخص‌های اقلیمی در ارزیابی و پایش خشک‌سالی‌ها باشد. ارزش این شاخص در مناطقی که داده‌های هواشناسی بسیار پراکنده هستند و یا سری زمانی مرتب و مداوم ندارند بسیار بالا است.
مهدی بروغنی، حمید رضا مرادی، محمدعلی زنگنه اسدی،
دوره 5، شماره 19 - ( 1-1394 )
چکیده
خشکسالی یک پدیده خزنده محیطی است که اثرات مخرب زیادی بر اقتصاد، کشاورزی و جامعه دارد. این پدیده در بخشهای شرقی، مرکزی و جنوبی ایران به علت آب و هوای خشک و نیمه خشک نمود بیشتری دارد. در این تحقیق از شاخص‌های SPI، PNI و ZSI به‌منظور پهنه‌بندی خشکسالی و تعیین بهترین شاخص در استان خراسان رضوی استفاده شد. داده‌های مربوط به بارش از سال 1980 تا 2010 به صورت سالانه میانگین گرفته شد. بعد از محاسبه SPI، PNI و ZSI با استفاده از نرم‌افزار DIP، این داده‌ها وارد نرم‌افزار ArcGIS شد و سپس با استفاده از روش کریجینگ پهنه‌بندی خشکسالی برای دوره مطالعه 11 ساله انتهایی (2010-2000) صورت گرفت. نتایج حاکی از آن بود که پهنه‌بندی خشکسالی در هیچ‌یک از شاخص‌ها از روند منظمی در طی دوره مورد مطالعه تبعیت نمی‌کرد. نتایج شاخص SPI نشان داد که شدت خشکسالی در سال 2008 نسبت به سالهای دیگر بیشتر و از نظر ترسالی سال 2003 شرایط بهتری نسبت به سالهای دیگر دارد. نتایج پهنه‌بندی خشکسالی شاخص PNI حاکی از آن است که سال 2010 شرایط خشکسالی بیشتر از سالهای دیگر است و سالهای 2003، 2004 و 2009 در کل استان شرایط ترسالی وجود دارد. نتایج شاخص ZSI نشان داد که سال 2000 و 2003 به ترتیب خشک‌ترین و پر بارش‌ترین سال در دوره مورد مطالعه می‌باشد. هم-چنین نتایج حکایت از آن داشت که شاخص خشکسالی SPI بهترین عملکرد را نسبت به شاخص‌های دیگر دارد.
بهروز سبحانی، مسیح محمدی، مریم تیموری،
دوره 7، شماره 28 - ( 4-1396 )
چکیده
طبق مطالعات مرکز پیش بینی و تحقیقات هدلی در قرن 21 به دلیل گرمایش جهانی، خشک سالی فراگیر و شدید، زندگی میلیون ها نفر در کره ی زمین را تهدید خواهد نمود. ازآنجایی که خشک سالی، بخش های مختلف جامعه را تحت تأثیر قرار می دهد، لذا پایش و ارزیابی این پدیده در آینده به منظور برنامه ریزی صحیح، امری ضروری است. بدین منظور، ابتدا باید داده های اقلیمی برای دوره های آتی تولید شوند. در این مطالعه با استفاده از خروجی مدل های GCM و ریزمقیاس نمایی آن ها به کمک الگوی LARS-WG داده های بارش طی دوره ی 2050 – 2011 برای چهار ایستگاه در استان زنجان شبیه سازی شد. ازآنجایی که در مطالعات اقلیمی بحث عدم قطعیت وجود دارد، برای دست یابی به قطعیت بیش تر در نتایج باید از خروجی های مختلف مدل GCM همراه با سناریوهای انتشار متفاوت بهره برد. بر این اساس در تحقیق حاضر از چهار مدل اقیانوس جو(BCM2، HADCM3، HADGEM- A1 و IPCM4) و سناریو مختلف هر مدل استفاده شد و برای تعیین بهترین مدل از رابطه ی عکس قدر مطلق خطای هر مدل استفاده گردید و درنهایت مدل هایی که دارای بیش ترین ضریب وزنی بودند، به عنوان بهترین مدل برای مطالعه ی دوره ی آتی و فرآیند ریزمقیاس نمایی و تولید داده های آب و هوایی و درنهایت، مطالعه ی خشک سالی انتخاب شدند. نتایج به دست آمده بیانگر این مطلب است که پارامتر اقلیمی بارش طی 40 سال آینده نسبت به دوره ی پایه رو به کاهش است؛ به طوری که کم ترین مقدار کاهش برای ایستگاه زنجان با 2 میلی متر و بیش ترین مقدار کاهش برای ایستگاه خدابنده و ماه نشان با 24 میلی متر پیش بینی شده است. برای بررسی و ارزیابی وضعیت خشک سالی استان طی این دوره ، از شاخص های خشک-سالی SPI و PN استفاده گردید. نتایج نشان می دهند که این دو شاخص هم خوانی خوبی باهم دارند و طی چهار دهه ی آینده، حداقل یک دهه شاهد خشک سالی خواهیم بود.
فرزانه اسدی آقبلاغی، رسول میرعباسی نجف آبادی، محمدعلی نصر اصفهانی، احمدرضا قاسمی دستگردی،
دوره 8، شماره 29 - ( 7-1396 )
چکیده
خشکسالی پدیده‌ای اقلیمی است که به‌کندی شروع شده و دارای طبیعت پنهانی است. مدت‌زمان وقوع آن طولانی و خسارت‌های ناشی از آن در بخشهای مختلف به‌صورت تدریجی ظاهر می‌شود؛ بنابراین، ارزیابی و بررسی خشکسالی در برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های مقابله با آن از اهمیت زیادی برخوردار است. در سالهای اخیر، استفاده از شاخص‌های خشکسالی ترکیبی متفاوتی موردتوجه محققین قرار گرفته است. در این مطالعه، خشکسالیهای دشت شهرکرد واقع در استان چهارمحال و بختیاری در یک دوره‌ی آماری 31 ساله (1394-1364) با استفاده از یک شاخص خشکسالی ترکیبی (CDI) جدید که حاصل ترکیب سه مؤلفه‌ی شاخص خشکسالی منبع آب زیرزمینی (GRI)، شاخص بارش استانداردشده‌ی اصلاحی (SPImod) و تبخیر-تعرق پتانسیل (ETP) است، موردبررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از شاخص GRI نشان می‌دهند که در ابتدای دوره‌ی آماری (1364) تا اواسط 1378، بلندترین دوره‌ی ترسالی به وقوع پیوسته و تا سال 1378 وضعیت آبخوان شهرکرد مناسب بوده است، ولی از آذرماه 1387 طولانی‌ترین دوره‌ی خشکسالی شروع و تا انتهای دوره‌ی آماری (1394) ادامه یافته است. نتایج حاصل از بررسی خشکسالی آب زیرزمینی با شاخص GRI نشان‌دهنده‌ی افزایش خشکسالی آب‌های زیرزمینی در سالهای اخیر است که دلیل اصلی آن، افزایش میزان برداشت از سفره به دلیل توسعه‌ی کشاورزی می‌باشد. نتایج حاصل از شاخص CDI نشان می‌دهد به‌طورکلی دشت شهرکرد در فاصله زمانی سالهای 1364 تا 1378 با ترسالی‌هایی مواجه بوده، ولی از سال 1387 تا انتهای دوره‌ی آماری موردمطالعه (1394) دچار خشکسالیهای پی‌در‌پی و شدیدی شده است. ازآنجایی‌که شاخص مزبور خشکسالیهای هواشناختی و آب زیرزمینی را به‌طور هم‌زمان در محدوده‌ی موردمطالعه موردبررسی قرار می‌دهد، می‌تواند اطلاعات مفیدی در اختیار مدیران و برنامه ریزان منابع آب این دشت قرار دهد.
علیرضا ایلدرمی، حمید نوری، سارا سارا کاظمی،
دوره 8، شماره 31 - ( 1-1397 )
چکیده
تغییر کاربری اراضی در آبخیزداری یک از عوامل مؤثر هیدرولوژیکی در تغییر رواناب سطحی و روش‌های مدیریت منابع آب است. هدف از این تحقیق، بررسی تأثیر کاربری اراضی و خشکسالی بر رواناب حوضه‌ی آبخیز تویسرکان همدان در زاگرس مرکزی در سه دوره‌ی زمانی 1370، 1382 و 1394 (دوره‌ی 25 ساله) با استفاده از مدل‌سازی هیدرولوژیک رابطه‌ی بارش-رواناب (IHACRES) است. برای تهیه و بررسی نقشه‌ی کاربری اراضی از داده‌های رقومی سنجنده‌های TM و ETM+ و نرم‌افزار Arc Gis 9,3 و نیز برای محاسبه‌ی خشکسالی از شاخصSPI با مدلDIP و از دوره‌ی زمانی سالانه به‌عنوان یک سیکل متداول هیدرولوژیک استفاده شد. نتایج بررسی شاخص خشکسالی 3 و 12 ماهه در دوره‌ی 25 ساله نشان داد که بیشتر سال‌ها در سه طبقه‌ی مرطوب ملایم، خشکسالی ملایم و بسیار شدید قرار می‌گیرد و دارای نوسانات شدید هیدرولوژی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشترین تغییر کاربری اراضی در بازه‌ی زمانی 25 ساله در عرصه‌های منابع طبیعی به‌ویژه در مراتع، تحت تأثیر پدیده‌ی خشکسالی رخ داده و کاهش این عرصه همراه با نوسانات خشکسالی در طول زمان باعث افزایش حجم رواناب شده است. نتایج حاصل از واسنجی رواناب شبیه‌سازی در مدل بارش و رواناب، بیانگر کارایی قابل‌قبول مدل بوده و بررسی هیدروگراف حوضه در سه مقطع زمانی 1370، 1382 و 1394 (دوره‌ی 25 ساله) نشان می‌دهد که رواناب در حوضه دارای روند افزایشی است که علت آن خشکسالی نه‌چندان محسوس، تغییر کاربری اراضی قابل‌توجه و افزایش بارندگی در برخی سال‌ها است؛ لذا پیشنهاد می‌شود به‌منظور مدیریت منابع آب‌وخاک، طرح جامع کنترل و جلوگیری از تغییر کاربری اراضی و آمایش سرزمین در حوضه‌ی آبخیز تهیه گردد.
سمیه یوسف‌زاده یوسف زاده، رضا قضاوی، سیامک دخانی،
دوره 9، شماره 35 - ( 1-1398 )
چکیده
هدف تحقیق حاضر، بررسی وضعیت خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی منطقه و بررسی ارتباط آن‌ها می-باشد. بدین منظور، پس از بررسی همگنی و رفع نواقص آماری به ارزیابی خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی با استفاده از شاخص SPI و SRIدر مقیاس‌های مختلف زمانی پرداخته شد. سپس ارتباط بین خشکسالی هواشناسی و خشکسالی هیدرولوژیکی و ارتباط بین خشکسالی هواشناسی با وقوع خشکسالی هیدرولوژیکی با تأخیرهای زمانی مختلف، با استفاده از همبستگی پیرسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از بررسی وضعیت خشکسالی و مقایسه شاخص‌های مذکور نشان داد که در همه ایستگاه‌های هواشناسی از حدود سال 1379 دوره-های خشکسالی افزایش یافته و بیشترین ارتباط بین این دو نوع خشکسالی، در دوره 48 ماهه است. همچنین بر اساس نتایج شدت خشکسالی هیدرولوژیکی در منطقه بیشتر از خشکسالی هواشناسی است. براساس مقدار میانگین شاخص‌های خشکسالی، تعداد دوره‌های خشکسالیهای هواشناسی 14 سال، و تعداد دوره‌های خشکسالیهای هیدرولوژیکی 15 سال بوده که شدیدترین آن‌ها به ترتیب در سالهای 1367 و 1387 رخ داده است. خشکسالی هواشناسی در ابتدای دوره مطالعه تأثیر زیادی روی خشکسالیهای هیدرولوژیکی نداشته؛ ولی از سال 1383 شدت خشکسالی هیدرولوژیکی در منطقه افزایش یافته است. همبستگی بین شاخص SPI و شاخص SRI در ایستگاه‌های مختلف مورد مطالعه، روند یکسانی نداشته و بیشترین معنی‌داری بین شاخص‌های خشکسالی هیدرولوژیکی و هواشناسی 48 ماهه وجود داشته است (6 مورد از مجموع 11 مورد با ضریب همبستگی بین 53/0 تا 872/0). بر اساس نتایج حاصل از همبستگی پیرسون بین دو شاخص مورد استفاده با تأخیرهای 1، 2، 3 و 4 ماهه، در 9 ایستگاه بیشترین مقدار همبستگی بین شاخص SPI هر دوره با شاخص SRI همان دوره مشاهده شد. بنابر نتایج حاصله، خشکسالی هواشناسی بلافاصله باعث کاهش جریان رودخانه‌های منطقه شده و بر شاخص خشکسالی هیدرولوژیکی تأثیر می‌گذارد.
سعیده حسین آبادی، مصطفی یعقوب‌زاده، مهدی امیرآبادی‌زاده، مهدیه فروزان‌مهر،
دوره 10، شماره 40 - ( 4-1399 )
چکیده
یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که بشر در سالهای اخیر با آن مواجه شده است، بحران آب و وقوع خشکسالی است؛ به همین دلیل، بررسی وضعیت خشکسالی در مدیریت بهینه‌ی منابع آب حائز اهمیت خواهد بود. در مطالعه حاضر سعی شده است با استفاده از خروجی پنج مدل گردش عمومی جو (Csiromk3.6، Gfdlcm2، GISS-E2-R، Ipsl و MIROC-ESM) و چهار سناریوی (RCP 2.6، RCP 4.5، RCP 6.0 و RCP 8.5) داده‌های بارش برای دو دوره‌ی آتی (2045-2025) و (2085-2065) تولید گردد و سپس با استفاده از مدل LARS-WG ریزمقیاس‌نمایی شود. با استفاده از داده‌های بارش، شدت خشکسالی به کمک شاخص خشکسالی بارش استاندارد (SPI) با مقیاس‌های زمانی مختلف (3، 12 و 48 ماهه) برای دو منطقه‌ی زابل و شیراز تعیین گردید. نتایج نشان داد که مقادیر شاخص SPI در مقیاس زمانی 12 و 48 ماهه نسبت به 3 ماهه شدت خشکسالی را بیشتر نشان می‌دهند. همچنین نتایج نشان داد که مدل MIROC-ESM نسبت به مدل‌های دیگر و سناریو RCP 8.5 نسبت به سناریوهای دیگر برای دو شهرستان زابل و شیراز خشکسالی را با شدت بیشتری نشان داده است. مقایسه‌ی سناریوها نیز نشان می‌دهد که در هر دو منطقه‌ی موردمطالعه، سناریوی RCP 8.5 در هر دو دوره‌ی آتی، خشکسالی را در محدوده‌ی متوسط نسبت به دوره‌ی پایه نشان می‌دهند.
ذبیح‌اله خانی تملیه، حسین رضایی، رسول میرعباسی نجف‌آبادی،
دوره 11، شماره 44 - ( 4-1400 )
چکیده
خشک‌سالی‌ها پدیده‌‌های حدی هستند که بر اساس خصوصیات تداوم در زمان و با توجه به اثرات مکانی آن‌ها توصیف می‌شوند و می‌توانند در هر وضعیت اقلیمی رخ دهند. شناخت و رفتار خشک‌سالی‌ها که ارتباط تنگاتنگ و بی‌واسطه‌ای با مدیریت منابع آب دارد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هدف اصلی این مطالعه، ارزیابی ریسک خشکسالی با استفاده از توابع مفصل، در تحلیل دومتغیره پدیده‌ی خشکسالی در شرق کشور است. بدین منظور، ابتدا با استفاده از شاخص بارش استانداردشده‌ی اصلاحی (SPImod) خصوصیات خشکسالی شامل شدت و مدت استخراج گردید. در ادامه جهت ارزیابی ریسک خشکسالی و تحلیل دومتغیره‌ی آن، عملکرد 9 تابع مفصل کلایتون، علی-میخائیل-حق، فارلی-گامبل-مورگنسترن، فرانک، گامبل، گامبل-هوگارد، پلاکت، فیلیپ-گامبل و جوئی برازش بر داده‌های شدت و مدت خشکسالی مورد آزمون قرار گرفت. جهت تشخیص تابع مفصل برتر از معیارهای آکائیکه، حداکثر درست‌نمایی و ضریب نش-ساتکلیف استفاده گردید. نتایج نشان داد که توابع توزیع گاما و نمایی به‌عنوان توابع توزیع حاشیه‌ای برتر به ترتیب برای متغیرهای شدت و مدت خشکسالی شناسایی شدند و ضریب نش-ساتکلیف در محدوده‌ی 76/0 تا 99/0، میانگین مربعات خطا در محدوده‌ی 007/0 تا 034/0، جهت تعیین تابع مفصل برتر به دست آمد که تابع مفصل جوئی تابع برتر برای ایجاد توزیع دومتغیره در منطقه‌ی موردمطالعه شناخته شد. همچنین نتایج حاصل از ارزیابی ریسک خشکسالی با استفاده از دوره‌ی بازگشت توأم نشان داد که بیشترین خطر ریسک مربوط به ایستگاه‌های بجنورد، سبزوار، تربت حیدریه و مشهد است؛ به‌طوری‌که در ایستگاه سبزوار حدود 53 درصد از کل ماه‌ها در طی دوره‌ی آماری خشک بوده است و برای ایستگاه بجنورد حدود 55 درصد است. نتایج حاصل از تحلیل ریسک بر مبنای دوره‌ی بازگشت و توابع مفصل می‌تواند اطلاعات مفیدی را در اختیار برنامه‌ریزان منابع آب، مسائل زیست‌محیطی، کشاورزان قرار دهد.
