سعید دلیل، ابوالفضل مشکینی، جعفر جوان،
دوره 9، شماره 36 - ( دوره نهم، شماره سي و ششم، تابستان 1398 )
چکیده
شهر-منطقه در مقام دستگاهی نظری، واجد اهمیتی مفهومی است که خود سبب توجه بیشتر به این دستگاه به‌مثابه ابزاری برای فهم ساختارهای تولید فضا در مقیاس‌های مختلف (جهانی، بین‌المللی، ملی، منطقه‌ای و شهری) می‌شود. این مقاله سعی دارد تا با اتکا بر مفهوم بافتهی شهری آنری لوفور، به خوانش مفهوم شهر-منطقه بپردازد. مقصود این است که نه‌تنها این مفهوم را در پرتو مفهوم بافتهی شهری لوفور، بلکه کل دستگاه مفهوم شهر-منطقه (منطقه، نومنطقه‌گرایی و شهر-منطقه) را به همین نحو روایت کند. در یک سوی این خوانش، سوژه‌ها و تجربه‌ی زیستهی ایشان و در سویه‌ی دیگر آن، نهادها و ساختارهای اجرایی و دولتی هستند. این نوع خوانش بر اهمیت سوژه در تولید مقیاس، اهمیت مفهوم مقیاس و اهمیت مفهوم حکمرانی در شرایط تولید نئولیبرالی فضا تأکید می‌کند. پرسش پژوهش حاضر این است که در عصر جهانی شدن و تولید سرمایه‌داریِ شهر تحت شرایط تولید نئولیبرالی فضا، چگونه محتوای زیستی و نهادی خواهد داشت؟ این دو عنصر در مفهوم بافتهی شهری مندرجاند و هم‌زمان در این مفهوم استعلا یافتهاند. این مفهوم واسطه یا میانجی دو حد نهایی شهر-منطقه؛ یعنی منتهی‌الیه روستایی (پس‌کرانه) و هسته‌ی شهری آن است. این مفهوم همچنین در مقام نوعی چشم‌انداز یا نظرگاه عمل می‌کند که در مقام آیینهی نسبت جامعه‌ی شهری با زمین، شیوه‌ی تولید زمین شهری درون ساختار نهادی شهر را از طریق استحاله شدن در خود (بافتهی شهری) نشان می‌دهد. در دوران اخیر تولید نئولیبرالی فضا، شکلهایی از شهر-منطقه ناشی از انفجار به درون و بیرون شهرهای مرکزی ایجادشده و تا پس‌کرانه‌های شهر، بافتهی شهری به این‌سو و آن‌سو پرتاب شده است. این نوع خوانش از شهر-منطقه به دنبال دادن توضیحی دربارهی گسستگی و تکه‌تکه شدن شهر و کشیده شدن شهر به اطراف در دوران اخیر سرمایهداری است و آن را در ابعاد نهادی، ساختاری و سوژگیِ آن میبررسد.
مینا شیرمحمدی، عیسی پیری، ابوالفضل مشکینی، محسن کلانتری،
دوره 11، شماره 44 - ( دوره یازدهم، شماره چهل و چهارم، تابستان 1400 )
چکیده
الگوی تابآوری بر قابلیت‌ها و شیوه‌های برخورد مردم و جوامع با بحران‌ها و بلایا تأکید دارد. این تحقیق با هدف تبیین تابآوری شهر با استفاده از داده‌ها به بررسی الگویی مناسب جهت مقابله با بلایای بیولوژیکی، بیماری‌های واگیردار و کووید 19 پرداخته است. از نظر هدف این تحقیق، کاربردی و از نظر نوع، توصیفی و تحلیلی است. با استفاده از روش پرسشنامه‌ای و مصاحبه، داده‌ها شناسایی و دستهبندی شدند و درنهایت، پس از انجام فرآیند تحلیل تم با روش گرندد تئوری، درنهایت 40 تم اصلی به دست آمد. پژوهشگران تمهای استخراج‌شده را در قالب 12 مفهوم کلی و 40 زیرمجموعه نامگذاری نمودند. شاخص‌های کالبدی-محیطی، زیرساخت بهداشتی، مدیریتی، شرایط فرهنگی و اجتماعی، نهادی، اقتصادی، اطلاعات مردم، ارزش‌آفرینی اجتماعی، عملکرد پیشگیرانه، افزایش سلامت جامعه و تسهیل خدمات‌رسانی بهداشتی شاخص‌های به کار رفته در این تحقیق جهت تحلیل عاملی انتخاب شدند. روابط متغیرهای به کار رفته در این تحقیق، در مدل پارادایمی و مفهومی تحقیق نشان داده شده است و دادههای گردآوری‌شده با استفاده از نرم‌افزار 22 spss و لیزرل 8.8 مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته است. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، رابطهی بین فرهنگی-اجتماعی و تابآوری (88/0) دارای بیش‌ترین تأثیر است و کم‌ترین رابطه مربوط به رابطهی بین مدیریتی و فرهنگی-اجتماعی (41/0) است. با توجه به خروجی لیزرل مقدار X2 محاسبه‌شده برابر با 34/1105 است که نسبت به درجهی آزادی 731 عدد 51/1 به دست می‌آید و کم‌تر از 3 است. پایین بودن این شاخص، نشان‌دهندهی تفاوت اندک میان مدل مفهومی با دادههای مشاهده‌شدهی تحقیق است. مقدار RMSEA، 037/0 و کم‌تر از 08/0 است و نشان می‌دهد میانگین مجذور خطاهای مدل مناسب است. همچنین بر اساس روابط تحقیق، رابطهی مثبت و معنادار بین متغیرهای تحقیق، تابآوری شهر را نشان میدهند و مابین ابعاد الگوی تابآوری برای مقابله با بیماری کووید 19 ارتباط معناداری وجود دارد.
ابوالفضل مشکینی، احمد زنگانه، الهام امیرحاجیلو،
دوره 12، شماره 47 - ( دوره دوازدهم، شماره چهل و هفتم، بهار 1401 )
چکیده
این مقاله به بررسی ارتباط بین فضا و تاریخ و به‌طورکلی ارتباط میان فضای قدرت یا به‌زعم لوفه‌ور فضای انتزاعی و نووارگی (مدرنیته) می‌پردازد. روش‌شناسی این مقاله تاریخی-تکوینی و تحلیلی است که مطالعه‌ی تغییرات ساختاری و پیشرفت و حرکت (چه درونی و چه بیرونی) پدیده که آن را در پرتو روش ساختاری کلی در نظر می‌گیرد، موردتوجه بوده است. هم‌زمان با ادغام در بازار جهانی سرمایهداری، انتزاعی تحت تأثیر عوامل بیرونی از جمله بازار و مراجع سیاسی و انتزاع‌های اجتماعی همانند پول و غیره بر بنیان فضای قبلی یعنی فضای ارگانیک شکل گرفت. این فضای انتزاعی محصول نووارگی بوده که در نتیجه‌ی آن، بین قلمروی تاریخی و اقتصادی گسست ایجاد نموده و بین فضای اجتماعی مردم و فضای سیاست‌ها و قدرت نوعی ناسازگاری به وجود آمد که تا پیش از آن وجود نداشت. از این دوره‌ی به بعد، می‌توان گفت منطق تولید فضای انتزاعی در فضای شهری ایران، منطق اختفا و سرپوش گذاشتن بر تناقضات از طریق نوسازی و تولید محیط مصنوع است. نتایج بر آن است که فضای انتزاعی با تکیه بر دانش برنامه‌ریزی مبتنی بر انکار ماهیت سیاسی ذاتی فضا بوده و فضا بیش‌ازپیش امری علمی-ایدئولوژیک و سیاسی می‌شود.
