فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک

کنجد یک گیاه روغنی است که دانه‌های آن دارای مصرف خوراکی است. روغن کنجد حاوی آنتی اکسیدان‌های طبیعی است .پژوهش حاضر با هدف تأمین نیاز آبی گیاه کنجد در دشت سبزوار انجام شده است. داده‌های مورد نیاز تحقیق شامل ساعات آفتابی، سرعت باد، کمینه و بیشینه‌ی دما، رطوبت نسبی و بارندگی از ایستگاه همدید سبزوار متعلق به سازمان هواشناسی کشور در دوره آماری 20 ساله (2010-1990میلادی) اخذ شده است. در این تحقیق داده‌های ایستگاههای اطراف دشت سبزوار با استفاده از روش میانیابی کریجینگ، در محیط نرم‌افزار Arc GIS 10.2 به داده‌های پهنه‌ای با یاخته‌هایی به ابعاد 12×12 کیلومتر تعمیم داده شد. با توجه به مساحت منطقه، درمجموع 45 نقطه‌ی گره‌گاهی استخراج شد. در این تحقیق جهت برآورد نیاز آبی و نیاز آبیاری محصول ، از مدل  استفاده شد. بدین منظور، مدل به داده‌های اقلیمی محصول و داده‌های خاک نیاز دارد. در این پژوهش برای محاسبه‌ی تبخیر و تعرق گیاه مرجع   از  معادله‌ی فائو- پنمن- مونتیث استفاده شده است. برای برآورد بارش مؤثر  نیز از داده‌های بارش ایستگاه همدید سبزوار استفاده ‌شده است. از دیگر ورودی‌های مدل  می‌توان به نوع الگوی کاشت، داده‌های ضریب محصول، سطح زیر کشت، زمان‌بندی آبیاری، نوع خاک، کل رطوبت در دسترس خاک، حداکثر عمق ریشه و رطوبت اولیه‌ای که در خاک نفوذ می‌کند، اشاره نمود. در این پژوهش مقادیر روزانه‌ی کمیت‌های اقلیمی نظیر دمای کمینه، دمای بیشینه، میانگین رطوبت نسبی، سرعت باد، تابش خورشیدی و بارش وارد مدل   شده و سپس با استفاده از داده‌های فنولوژیکی گیاه کنجد، اقدام به مدل‌سازی نیاز آبی گیاه کنجد گردید. نتایج نشان داد که گیاه کنجد در دشت سبزوار حداقل به بیست دوره آبیاری تکمیلی طی دوره‌ی رشد نیازمند می‌باشد. نتایج همچنین نشان می‌دهد نیاز آبی گیاه در دشت سبزوار، از شمال به جنوب افزایش می‌یابد و بیشترین نیاز آبی گیاه، در مراحل میانی رشد می‌باشد.