8 نتیجه برای موضوع مقاله: اقتصاد روستايي
علیرضا حمیدیان، اسماعیل نصرآبادی، حسین قدرتی،
دوره 7، شماره 27 - ( 1-1396 )
چکیده
این پژوهش، آثار و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی سد کوچک خاکی روستای کمیز در بخش داورزن شهرستان سبزوار را بررسی میکند. احداث این نوع از سدها ضمن جلوگیری از فرسایش خاک، کاهش انتقال رسوبات به پشت سدهای بزرگ، کاهش خسارات وقوع سیلاب از اهمیت زیادی در تثبیت جمعیت، افزایش درآمد روستاها و تحقق عدالت اجتماعی برخوردار بوده و در ضمن با وضعیت جغرافیایی و اقلیمی ایران نیز سنخیت دارد. بنابراین در این پژوهش، پیامدهای اجتماعی و اقتصادی سد خاکی کمیز با تاًکید بر رضایتمندی روستائیان بهرهبردار به عنوان یکی از نمونههای این نوع از سدها مورد مطالعه قرار گرفت. روش بررسی پیمایشی است. با استفاده از نمونهگیری تصادفی ساده، پاسخ به 34 سؤال 146 پرسشنامه کامل و بدون خدشه استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافتههای حاصل نشان میدهد که رضایتمندی پاسخگویان از احداث سد در سطح متوسط به بالا است. همچنین رابطهی معنیدار و مثبتی بین میزان درآمد، تحصیلات و وسایل نقلیهی پاسخگو با میزان رضایتمندی از احداث سد وجود دارد؛ اما رابطهی معنیداری بین میزان بازده محصول در هکتار و میزان آب مورد استفادهی فرد از سد با رضایتمندی او وجود ندارد. بهطورکلی این مطالعه نشان می-دهد که ایجاد این سد کوچک که ربع قرن قدمت دارد، مجموعاً اسباب افزایش درآمد و رونق کشاورزی و گسترش سطح زیرکشت آبی اراضی روستا را فراهم آورده است؛ اما نتوانسته در روند مهاجرت روستاییان از روستا تغییر محسوسی ایجاد نماید.
رضا خسروبیگی بزچلویی، مجتبی نجمی،
دوره 7، شماره 28 - ( 4-1396 )
چکیده
کاهش آسیب های زیست محیطی و جلوگیری از تخریب اراضی و کاهش تنوع زیستی، طی سال های اخیر، به یکی از دغدغه های اصلی سیاست گذاران کشاورزی و حفظ محیط زیست تبدیل شده است. در این میان، برنامه های پرداخت بهای خدمات اکوسیستم(PES)- در این پژوهش، پروژه ی بین المللی ترسیب کربن(CSP) - با ارائه ی مشوق های مالی برای تغییر ساختار و به کارگیری شیوه هایی که کم تر به محیط زیست آسیب وارد می سازند، از مشارکت جوامع محلی برای کمک به دولت در مدیریت محیط زیست بهره می برد. در مقاله ی حاضر به بررسی تجربیات اجرای برنامه های پرداخت بهای خدمات اکوسیستم در یک محیط نهادی ضعیف و تأثیر آن بر چگونگی مشارکت بهره برداران روستایی(دامداران) در منطقه ی گل چشمه از توابع شهرستان محلات پرداخته شده است. ایﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﯿﻔﯽ و ﺑﻪ روش مطالعه ی موردی اﻧﺠﺎم گرفته است. گردآوری اطلاعات از طریق مصاحبه های نیمه ساخت یافته و عمیق از 43 نفر از بهره برداران روستایی استخراج شده است. تحلیل و کدگذاری تفسیری یافته های حاصل از مصاحبه ها منجر به پیدایش 4 مضمون اصلی تحت عنوان نحوه ی پرداخت تسهیلات: منبع/ هدف، اشتراک گذاری هزینه ها/ توزیع عادلانه منابع/ جبران هزینه ها و دست یابی به سود منطقی، مشاوران محلی/ حمایت مداوم و مستمر و ساختار جمعی فعالیت/ ارتباطات و شبکه های اقتصادی و اجتماعی شد که در میزان مشارکت بهره برداران محلی تأثیرگذار بودند. به طور خلاصه می توان گفت پروژه ی ترسیب کربن با دو ضعف اساسی مواجه است: 1) ناکارآمدی ترتیبات نهادی: بسیاری از سازوکارهای مدیریتی تنظیم شده با واقعیت های موجود در منطقه و علایق مردم محلی هماهنگی ندارد و مانع از استفاده ی پایدار از منابع آب وخاک و نیز شکل گیری کارهای جمعی(واقعی) می شود؛ 2) افزایش بازدهی و سودآوری صندوق های محلی: بهره برداران به دلیل ناچیز بودن پرداخت ها قادر به استفاده از تجهیزات و نهاده های جدید برای گذار و ارتقای اشتغال های جایگزین و درنهایت تبدیل و بالا بردن ارزش افزوده ی محصولات تولیدی نیستند، لذا در این وضعیت روی به محافظه کاری آورده اند و ریسک نمی کنند.
محمدرضا بخشی، محمد رزقی،
دوره 9، شماره 34 - ( 10-1397 )
چکیده
پراکندگی و تقطیع اراضی کشاورزی یکی از چالشهای پیشروی برنامههای توسعهی روستایی است و اجرای سیاست یکپارچهسازی اراضی در سالهای گذشته در اغلب مناطق کشور جهت حل این مسئله همواره با مشکلاتی در زمینهی مشارکت کشاورزان و اجرای موفق طرح مواجه بوده است. هدف این مطالعه، تبیین پیشرانها و پسرانهای مشارکت کشاورزان در اجرای طرح یکپارچهسازی اراضی زراعی در مناطق روستایی شهرستان نهبندان است. جامعهی آماری پژوهش، بهرهبرداران فعال در بخش کشاورزی میباشند که 264 نفر بهعنوان نمونهی آماری با استفاده از فرمول کوکران تعیین و با روش نمونهگیری تصادفی چندمرحلهای انتخاب و موردمطالعه واقع شدند. جهت جمعآوری اطلاعات از ابزارهای پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده استفاده شد. روایی پرسشنامهی تنظیمشده توسط اساتید دانشگاه و کارشناسان بخش کشاورزی و پایایی آن از طریق پیشآزمون و محاسبهی آلفای کرونباخ برای بخشهای مختلف پرسشنامه در بازهی 72/0 تا 82/0 مورد تأیید قرار گرفت. نتایج نشان داد که 8/39 درصد از پاسخگویان، تمایل کم، 7/11 درصد تمایل متوسط و 6/48 درصد تمایل زیادی نسبت به یکپارچهسازی اراضی دارند. نتایج آزمون همبستگی نشان داد بین متغیر تمایل به مشارکت در یکپارچهسازی اراضی و متغیرهای سابقهی فعالیت کشاورزی، میزان مالکیت اراضی، تعداد قطعات زراعی، متوسط اندازهی قطعات، سطح زیر کشت، فاصلهی اراضی تا منبع آب، فاصلهی اراضی تا روستا، میزان اعتماد مقابل کشاورزان به یکدیگر، میزان آگاهی پیرامون یکپارچهسازی اراضی و میزان حمایتهای اعتباری دولت از اجرای طرح همبستگی مثبت و معنیداری وجود دارد. بر اساس یافتههای تحلیل عاملی، 75/71 درصد از واریانس کل عوامل بازدارنده و پیشران یکپارچهسازی اراضی را هشت عامل زراعی، اعتباری- حمایتی، سازمانی، اقتصادی، روانشناختی، انگیزشی، آموزشی- ترویجی و قانونی تبیین مینمایند.
محمدامین خراسانی، مجید محمدی،
دوره 10، شماره 38 - ( 10-1398 )
چکیده
کشور ما نیز همانند کشورهای درحالتوسعه با مسئلهی فقر و گستردگی این پدیده در نواحی روستایی مواجه است و از مهمترین مشکلات نواحی روستایی به شمار میرود. اندازهگیری و شناسایی فقر از ملزومات و جزء لاینفک دانش جهت تدوین برنامهها و سیاستهای فقرزدایی جامعه است و میتواند ابزاری قدرتمند برای توجه سیاستگذاران به شرایط زندگی افراد فقیر باشد. تحقیق حاضر با دو هدف 1- بررسی و تبیین وضعیت فقر روستایی شهرستان کوهدشت 2- شناسایی وضعیت توزیع فضایی فقر روستایی شهرستان کوهدشت تدوین شده است. پژوهش حاضر از نوع اکتشافی و سؤالمحور است. همچنین این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و بر اساس روش توصیفی-تحلیلی است. ابزار گردآوری اطلاعات در این تحقیق، مطالعات کتابخانهای و میدانی (پرسشنامه، مشاهده) بوده است. جامعهی آماری شامل روستاهای شهرستان کوهدشت است. جهت تعیین نمونه، 26 روستا با توزیع فضایی مناسب در سطح تمامی دهستانها انتخاب شدهاند. در جمعبندی نتایج حاصل از این پژوهش میتوان گفت مهمترین عوامل تأثیرگذار در فقر روستایی و توزیع فضایی آن در شهرستان کوهدشت به ترتیب مربوط به شاخصهای درآمد و تسهیلات، آموزش، شاخص محیطی، شاخص خدماتی-کالبدی، هزینههای خوراکی، هزینههای جانبی و اشتغال است. همچنین در شاخصهای جمعیت شناختی، عدالت با میانگین بالاتر از 3 قرار دارند که بیانکنندهی وضعیت مطلوب این شاخصها نسبت به سایر شاخصهاست و مقدار تی هر کدام از آنها به ترتیب برابر 6.99 و 2.20 است و کمترین میانگین نیز مربوط به شاخصهای محیطی و آموزش است که بیانکنندهی وضعیت نامطلوب آنها با مقدار تی 13.98- و 8.04- است.
محمدجواد صفایی، رحمان زندی، منصور سلیمانی، مریم خسرویان،
دوره 10، شماره 38 - ( 10-1398 )
چکیده
روند مصرف انرژی در سالهای گذشته بسیار سریع و نگرانکننده بوده است. این روند در کشورهای درحالتوسعه و بهویژه در ایران بالاتر از میانگین جهانی است. یک واقعیت پذیرفتهشده برای جوامع بشری این است که انرژی موردنیاز دنیا بهسرعت رو به افزایش است و در حال حاضر منابع انرژی فسیلی ارزانقیمت نیز بهآرامی، اما بهطور یقین در چندین دههی دیگر به اتمام خواهد رسید. برای حفظ این منابع فسیلی باارزش برای نسلهای آتی و جلوگیری از خسارتهای زیستمحیطی ناشی از سوختن آنها و پاسخگویی به افزایش تقاضای روزافزون انرژی، راهی جز روی آوردن بشر به استفاده از انرژیهای پاک و تجدیدشونده باقی نمانده است. یکی از مهمترین مراحل استفاده از هر منبع انرژی تجدیدشونده، برآورد صحیح آن است. در این تحقیق ابتدا به بررسی عوامل مؤثر بر انرژی خورشیدی و بادی پرداخته شد. سپس با استفاده از نرمافزار GIS Arc و ابزار Solar میزان انرژی تابشی (تابش مستقیم و غیرمستقیم) و ساعات آفتابی در فصول مختلف و تمام سال برای روستاهای مختلف شهرستان اسفراین محاسبه شد. برای انرژی بادی نیز از دو پارامتر جهت و سرعت باد استفاده گردید. سپس با تهیهی نقشههای پتانسیلسنجی باد و تابش خورشیدی از طریق ابزارهای آمار فضایی، ناحیههایی که پتانسیل بالایی از نظر انرژیهای یادشده داشتند، شناسایی شدند. با استفاده از نقشههای تهیهشده به روش آمارههای فضایی، روستاهای واقع در مناطق شمال شرقی محدودهی موردمطالعه موقعیت بهتری جهت بهرهبرداری از انرژی تابش خورشیدی را دارند. بهطورکلی 2/7% از روستاهای منطقه شرایط مطلوبی جهت احداث نیروگاههای خورشیدی دارند. همچنین پتانسیلسنجی انرژی بادی نشان داد که حداکثر میزان پتانسیل انرژی یادشده در نواحی شمال، غرب و مرکزی منطقهی مطالعاتی است. نواحی شرقی شهرستان از کمترین پتانسیل انرژی بادی برخوردارند، بهطورکلی 36 % از منطقهی موردمطالعه دارای پتانسیل بسیار زیاد جهت استفاده از انرژی بادی هستند.
محمودرضا میرلطفی، حمید حیدری مکرر، زهرا شهرکی خمر،
دوره 10، شماره 40 - ( 4-1399 )
چکیده
جاذبههای منطقهای، منبع قدرتدهنده به سیستم گردشگریاند و توسعهی گردشگری در نواحی روستایی مناطق خشک که دارای پتانسیلهای لازم برای گسترش گردشگریاند، از اهمیت و جایگاه ویژهای برخوردار است. هدف تحقیق حاضر، شناسایی و اولویتبندی پتانسیلهای گردشگری روستایی مناطق خشک در روستاهای شهرستان زهک است. این پژوهش، کاربردی از نوع توصیفی- تحلیلی و جامعهی آماری تحقیق، روستاهای دارای پتانسیل گردشگری شهرستان زهک و کلیهی خانوارهای ساکن در آن است. بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه برای خانوارها 362 در نظر گرفته شد. روش گردآوری اطلاعات و دادههای پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانهای، اسنادی و پرسشنامه است و برای تجزیهوتحلیل دادهها از نرمافزارهای Excel، ArcGIS، Spss، مدل انحراف از اپتیمم و آزمون فریدمن استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که مهمترین پتانسیل گردشگری شهرستان زهک، جاذبههای اجتماعی-فرهنگی با میانگین 95/4 و پتانسیل تاریخی با میانگین 30/1 دارای پایینترین رتبه است. همچنین به لحاظ برخورداری از پتانسیل گردشگری بر اساس مدل انحراف از اپتیمم روستای قلعهنو، شیبگوره و خیرآباد دارای بالاترین رتبه و روستاهای پلگی خمر، بدیل و واصلان دارای پایینترین رتبه هستند.
مهوش محرابی، عباسعلی ولی،
دوره 11، شماره 41 - ( 7-1399 )
چکیده
خشکسالی در کشور ما نو و ناشناخته نیست. خشکسالی اثرات مستقیم و غیرمستقیم در نواحی روستایی و شهری دارد؛ نهتنها روستاییان دچار مشکل میشوند، بلکه با مهاجرت به شهرها، بر مسائل اقتصادی-اجتماعی و زیستمحیطی شهری تأثیر میگذارد. تأثیر خشکسالی بر مسائل اقتصادی-اجتماعی-زیستمحیطی بر کسی پوشیده نیست، لذا اولویتبندی تأثیر خشکسالی بر این مسائل، اهمیت زیادی داشته و کمک بسیار زیادی در مدیریت این بحران خواهد کرد. این پژوهش، جهت اولویتبندی تأثیر خشکسالی بر این مسائل، به بررسی آن در استان یزد پرداخته است. طبق محاسبات، درصد تغییرات سطح زیر کشت در همهی موارد بعد از وقوع خشکسالی کاهش یافته است. به دلیل خشکسالی و کاهش بارندگی، سطح زیر کشت دیم به شدت تحت تأثیر قرار گرفته است. همچنین مقدار بهرهبرداری از دام و تعداد دام بعد از وقوع خشکسالی به صورت محسوس کاهش داشته است؛ بهگونهای که در تعداد گوسفند و بره 16%، بز و بزغاله 29%، گاو و گوساله 19% کاهش مشاهده میشود. هزینهی خالص در مناطق شهری جهت تهیهی گوشت و میوه و سبزیجات قبل و بعد از وقوع خشکسالی رشد بسیار زیادی داشته است. پس از تحلیل دادهها جهت اعتبارسنجی پرسشنامهای با حداقل150 نمونه، از خانوارهای شهری و روستایی منطقه تهیه گردید که پس از صحتسنجی، تأثیر خشکسالی بر ابعاد مختلف منطقه بر اساس آزمون فریدمن بررسی گردید و معیارهایی که بیشترین و کمترین تأثیرپذیری را در شاخصهای اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی دارا بودهاند، تعیین گردید. درنهایت با توجه به آزمون فریدمن و تفاوت میانگین بین ابعاد گوناگون رتبهبندی صورت گرفت که بر اساس آن، شاخص اقتصادی با میانگین 2.75 رتبهی اول؛ پسازآن، شاخص اجتماعی و سپس زیستمحیطی با میانگین 1.87 کمترین پیامد ناشی از خشکسالی را داشته است.
زهرا شکوهی، بهمن صحنه، علی اکبر نجفی کانی،
دوره 12، شماره 46 - ( 12-1400 )
چکیده
توسعه و گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی با توجه به تأثیر آن در اشتغالزایی، کاهش ضایعات در جهت کمک به تغذیهی جامعه، افزایش بهرهوری و ایجاد ارزش افزوده، توسعهی صادرات غیرنفتی و توان ارزآوری، کاهش بیکاری، بهبود معیشت پایدار خانوارها و توسعهی نواحی روستایی از اهمیت ویژهای برخوردار است. این تحقیق با هدف بررسی نقش صنایع تبدیلی و تکمیلی (فرآوری محصولات خرما) در بهبود معیشت پایدار خانوارهای روستایی شهرستان قیر و کارزین انجام گرفت. پژوهش از نظر هدف، کاربردی و ماهیت آن، توصیفی-تحلیلی مبتنی بر پیمایش بوده و جامعهی آماری آن را خانوارهای ساکن در 9 روستای بخش مرکزی شهرستان قیر و کارزین با تعداد 2914 خانوار تشکیل میدهد که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 342 خانوار انتخاب و مورد پرسشگری واقع گردید. ابزار تحقیق پرسشنامهای محققساخته در طیف لیکرت 5 گزینهای که متغیرهای سرمایههای معیشتی مورد ارزیابی قرار گرفت. روایی پرسشنامهها با استفاده از نظرات اساتید و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ تأیید گردید. پرسشنامهها با کمک آزمونهای آماری فریدمن، کای اسکوئر، کروسکال والیس و فای کرامر در محیط نرمافزاری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و برای تهیهی نقشه از نرمافزار ArcGIS بهره گرفته شد. یافتهها نشان میدهد که منبع اصلی درآمد ساکنان نواحی روستایی منطقه متکی بر تولید محصول خرما بوده و ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی فرآوری محصول خرما توانسته است برای بسیاری از ساکنان ایجاد اشتغال، کسب درآمد، جلوگیری از اتلاف محصولات، بهبود سرمایههای معیشت پایدار خانوارهای روستایی، ماندگاری و تثبیت جمعیت روستایی را فراهم نماید. لذا ایجاد و توسعهی این صنعت با توجه به فراوانی نخیلات و نیروی کار ارزان با مکانیابی مناسب توصیه میگردد.