فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک

در این پژوهش با توجّه به روش‌های آماری و مطالعات میدانی نبکاهای مناطق سیرجان و شهربابک مورد مقایسه و تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته‌اند. در این راستا خصوصیات مورفومتری 51 نبکا در سیرجان و 55 نبکا در شهربابک در امتداد 5 ترانسکت 500 متری اندازه‌گیری و آنالیز شدند. جهت تعیین نوع رسوبات نبکاها و بازسازی قدرت گذشته باد به وسیله­ی اندازه­گیری قطر ذرات رسوبات نبکاها، یک پروفیل عمودی بر روی نبکاها حفر گردید و نمونه‌برداری لازم انجام شد. در مرحله­ی بعد نوع پوشش گیاهی در هر منطقه مشخص گردید و با توجّه به نقش مهمّی که جهت و سرعت باد و سطح آب زیرزمینی در تشکیل نبکا دارند، گلباد مناطق مورد مطالعه ترسیم و سپس داده‌های سطح آب زیرزمینی در بازه­ی زمانی 10 ساله مورد پایش قرار گرفتند. در نهایت نیز مرحله­ی تکاملی نبکاها در هر منطقه مشخص شد. نتایج نشان می­دهد که بین اغلب پارامترهای مورفومتری نبکاها همبستگی معنی­داری وجود دارد. همچنین پوشش غالب نبکاها در هر دو منطقه گز درختچه‌ای (Tamarix macatensis) است. آنالیز گلباد ایستگاه­ها به همراه جهت یافتگی خاص نبکاها نشان داد که عمده­ترین بادهایی که باعث تشکیل نبکاها شده‌اند، در سیرجان دارای جهت جنوب غرب و غرب و در شهربابک دارای جهت جنوب غرب هستند. تجزیه‌وتحلیل رسوبات نبکاها مؤیّد آن است که رسوبات نبکاهای شهربابک در جهت ارتفاعی از نظر بافت هیچ تفاوتی ندارند، درصورتی‌که رسوبات نبکاهای سیرجان در یک دوره (دوره‌ای که ماسه ریز رسوب کرده) با بقیه­ی دوره‌ها متفاوت است که نشان‌دهنده­ی کاهش سرعت باد در دوره­ی موردنظر است. هم­چنین پایش آب زیرزمینی نشان داد که در محدوده­ی نبکاها در هر دو منطقه آب زیرزمینی در هر سال 25 الی 30 سانتیمتر افت داشته است. از نظر مراحل تکاملی نیز نبکاهای سیرجان در مرحله­ی در حال رشد و نبکاهای شهربابک در مرحله­ی تخریبی قرار دارند.