دانشگاه ارومیه ، h.rezaie@urmia.ac.ir
چکیده: (1860 مشاهده)
خشکسالیها پدیدههای حدی هستند که بر اساس خصوصیات تداوم در زمان و با توجه به اثرات مکانی آنها توصیف میشوند و میتوانند در هر وضعیت اقلیمی رخ دهند. شناخت و رفتار خشکسالیها که ارتباط تنگاتنگ و بیواسطهای با مدیریت منابع آب دارد، از اهمیت ویژهای برخوردار است. هدف اصلی این مطالعه، ارزیابی ریسک خشکسالی با استفاده از توابع مفصل، در تحلیل دومتغیره پدیدهی خشکسالی در شرق کشور است. بدین منظور، ابتدا با استفاده از شاخص بارش استانداردشدهی اصلاحی (SPImod) خصوصیات خشکسالی شامل شدت و مدت استخراج گردید. در ادامه جهت ارزیابی ریسک خشکسالی و تحلیل دومتغیرهی آن، عملکرد 9 تابع مفصل کلایتون، علی-میخائیل-حق، فارلی-گامبل-مورگنسترن، فرانک، گامبل، گامبل-هوگارد، پلاکت، فیلیپ-گامبل و جوئی برازش بر دادههای شدت و مدت خشکسالی مورد آزمون قرار گرفت. جهت تشخیص تابع مفصل برتر از معیارهای آکائیکه، حداکثر درستنمایی و ضریب نش-ساتکلیف استفاده گردید. نتایج نشان داد که توابع توزیع گاما و نمایی بهعنوان توابع توزیع حاشیهای برتر به ترتیب برای متغیرهای شدت و مدت خشکسالی شناسایی شدند و ضریب نش-ساتکلیف در محدودهی 76/0 تا 99/0، میانگین مربعات خطا در محدودهی 007/0 تا 034/0، جهت تعیین تابع مفصل برتر به دست آمد که تابع مفصل جوئی تابع برتر برای ایجاد توزیع دومتغیره در منطقهی موردمطالعه شناخته شد. همچنین نتایج حاصل از ارزیابی ریسک خشکسالی با استفاده از دورهی بازگشت توأم نشان داد که بیشترین خطر ریسک مربوط به ایستگاههای بجنورد، سبزوار، تربت حیدریه و مشهد است؛ بهطوریکه در ایستگاه سبزوار حدود 53 درصد از کل ماهها در طی دورهی آماری خشک بوده است و برای ایستگاه بجنورد حدود 55 درصد است. نتایج حاصل از تحلیل ریسک بر مبنای دورهی بازگشت و توابع مفصل میتواند اطلاعات مفیدی را در اختیار برنامهریزان منابع آب، مسائل زیستمحیطی، کشاورزان قرار دهد.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
هیدرولوژی و منابع آب دریافت: 1399/1/18 | پذیرش: 1400/9/10 | انتشار: 1400/9/10